Sandra, een jonge ambitieuze advocate krijgt van haar leidinggevende te horen dat een promotie is uitgesloten vanwege haar gebrek aan executive presence. Die zag ze niet aankomen en eerlijk gezegd, zo geeft ze aan, is ze er nogal van geschrokken. Hoezo voldoet haar uitstraling niet, daar gaat het toch helemaal niet om?
Die boodschap had ze helemaal niet verwacht, ze heeft immers een track record en beschikt over de kwaliteiten die nodig zijn voor haar volgende carrièrestap. Sandra heeft natuurlijk helemaal gelijk, daar zou het inderdaad niet over moeten gaan. Toch komt dit vaker voor dan je denkt. Als je überhaupt al een reden te horen krijgt, zijn het vage antwoorden als “we zien het niet in je”, “je bent te onzichtbaar” of wordt de ware reden verhuld in een boodschap die er weinig mee te maken heeft. In de meeste gevallen hoor je zelfs helemaal niets, omdat het achter je rug om besproken wordt.
Verkeerde stereotypen
Gelukkig voor Sandra loopt het in haar geval anders en komt ze via haar leidinggevende bij mij terecht. Als ik Sandra observeer vallen me meteen een paar zaken op. Bij binnenkomst krijg ik een slap handje en een afgewende, onzekere blik van een jonge vrouw die er eerder uitziet als een stoffige ambtenaar dan een ambitieuze professional. Haar overgewicht wordt benadrukt door de te strakke en onverzorgde kleding. Conclusie: één blik op haar zet precies de verkeerde stereotypen in werking.
Neiging tot hokjesdenken
Oordelen doen we allemaal. Al die oordelen verwerken we door ze in categorieën in te delen. Dat zijn de stereotypen die zich van jongs af aan hebben gevormd in je hoofd: algemene beelden over de kenmerken en eigenschappen van een groep mensen met eenzelfde achtergrond, religie, geslacht, leeftijd, beroep et cetera. Iedereen die je vervolgens ontmoet, wordt door je hersenen razendsnel ingedeeld in de stereotypencategorie waartoe hij behoort. Stereotypen gaan terug naar je eerste ervaringen en worden bevestigd in reclames, het nieuws, in films en series et cetera. Of de waarneming klopt met de werkelijkheid is nog maar de vraag. Onze neiging tot hokjesdenken is hardnekkig en leidt vaak tot verkeerde conclusies, zoals ook bij Sandra gebeurde. Een jonge vrouw, slap handje, onzekere blik, overgewicht, onverzorgde kleding, het zijn de tegenovergestelde elementen van het stereotype beeld van een leider: een volwassen man, slank en verzorgd, met een stevige handdruk en zelfverzekerde blik.
Focus op waar je invloed op hebt
De indruk die je maakt doet veel met de beeldvorming over jou. Door hier bewust mee om te gaan, voorkom je dat je ten prooi valt aan vooroordelen of maak je er juist gebruik van. Want het lijkt onbegonnen werk om op te boksen tegen al die stereotypen en vooroordelen, maar er is wat aan te doen: focus op die factoren waarop je wél invloed hebt.
Een van die bepalende factoren is aantrekkelijkheid. In tegenstelling tot bijvoorbeeld etniciteit, leeftijd en geslacht, is aantrekkelijkheid een factor die gemakkelijk te veranderen of aan te passen is. Dat betekent niet dat je je direct moet melden bij de plastisch chirurg. Natuurlijk niet. Aantrekkelijkheid is voor een groot deel te beïnvloeden zonder drastische ingrepen. Bijvoorbeeld door uiterlijke verzorging en kledingkeuze. Ook vitaliteit en passie zijn van invloed op aantrekkelijkheid, net als zelfvertrouwen. Laten dit nu ook net de tools zijn om heersende vooroordelen te beïnvloeden. Jezelf succesvol presenteren doe je dus door te zorgen voor de juiste – aantrekkelijke – verpakking die jouw inhoudelijke kwaliteiten versterkt.
Je wordt gezien zoals je waargenomen wordt
Als ik dit aan Sandra vertel, is haar eerste reactie: ik hoef me toch niet aan te passen, ik ben toch goed zoals ik ben? Ik begrijp haar dilemma. Ik wil zeker niet promoten dat ze zichzelf anders voor moet doen dan wie ze is. Waar het hier vooral om gaat, is dat er eenduidigheid is tussen wie ze is en hoe ze gezien wordt door anderen. In haar geval doet ze zich juist anders voor dan wie ze werkelijk is. Ze is een intelligente en ambitieuze vrouw die alle kwaliteiten heeft om de volgende stap in haar loopbaan te maken, maar doet zich – geheel onbewust – voor als een ongeïnteresseerde, simpele, stoffige vrouw die niet om zichzelf geeft en dus ook niet om haar werk of loopbaan.
Hetzelfde geldt voor Ronald, journalist bij een groot landelijk dagblad die ik ontmoet bij een netwerkevent. Als ik hem zie staan is mijn eerste gedachte: die hoort hier niet thuis. In zijn vale slobbertrui, verwassen jeans die minstens twee maten te groot is en chaotische kapsel steekt hij nogal af tussen het zakelijke publiek. Alles aan hem schreeuwt: het kan mij niets schelen, ik wil lekker mezelf zijn. In het gesprek dat ik met hem heb, vertelt hij dat hij al meer dan dertig jaar voor de krant werkt en baalt dat hij nooit verder is gekomen dan verslaggever. Als hij ernaar vroeg tijdens beoordelingsgesprekken, kwam zijn leidinggevende niet verder dan te zeggen dat hij “niet zichtbaar genoeg is”.
Met deze 5 tips zorg je dat je carrière niet stagneert:
Zowel Ronald als Sandra zijn door het gebrek aan aantrekkelijkheid hun loopbaan als het ware aan het saboteren. En dat zonder dat ze het in de gaten hebben. Nu ze zich bewust zijn van wat de werkelijke reden is dat hun carrière stagneert, valt alles op z’n plaats en zijn ze bereid om eraan te werken. Dit zijn de tips die ik ze gegeven heb:
- Verander de beeldvorming
Realiseer je allereerst dat eruitzien alsof je geen aandacht besteedt aan je uiterlijk of profilering, wat anders is dan er uit onverschilligheid geen aandacht aan besteden. Bijvoorbeeld omdat je vindt dat mensen je maar moeten nemen zoals je bent. In het laatste geval blijft de aandacht juist bij het uiterlijk hangen en wordt er niet geluisterd naar wat je inhoudelijk te vertellen hebt. Onderzoek wat het huidige beeld is dat anderen van je hebben en of er stereotypen zijn die je in de weg staan. - Bepaal je professionele imago
Bedenk hoe je gezien wilt worden door anderen. Wat zijn belangrijke kwaliteiten die je zichtbaar wilt maken? Voor Sandra zijn dit bijvoorbeeld: ambitie, daadkracht en deskundigheid. De kenmerken die voor Ronald belangrijk zijn: sociaal, nieuwsgierig, creatief en opvallend. - Kleding als essentiële strategische tool
Door iets anders aan te trekken, verander je de beeldvorming direct. Maak gebruik van dat gegeven en draag kleding die past bij jou én je professionele imago. Sandra was al jaren aan het wachten met het aanschaffen van nieuwe kleding, omdat ze eerst op het juiste gewicht wilde zijn. Ook wist ze niet goed waar ze zakelijke kleding kon vinden in een grote maat. Ronald was zich totaal niet bewust dat zijn vale en te wijde kleding zo’n negatieve invloed had op zijn profilering. Door kleding te zien als een visuele vertaling van je inhoudelijke kwaliteiten, wordt het een essentiële strategische tool. - Geef je zelfvertrouwen en geloofwaardigheid een boost
Kleding is minder oppervlakkig dan je zou denken, het doet iets met jou én met je omgeving. Het geeft je zelfvertrouwen en daarmee je geloofwaardigheid een boost. Sandra voelt zich trots en waardevol in de kleding die ze nu draagt. Door te investeren in stijlvolle zakelijke items van goede kwaliteit benadrukt ze haar inhoudelijke kwaliteiten. Het dragen ervan heeft een positief effect op haar houding en op hoe ze gezien wordt door haar omgeving. Ronald combineert nu een goed passend overhemd met een donkere jeans en een creatief jasje. De vale kleuren zijn vervangen voor heldere en dat zorgt voor een vitale en zichtbare uitstraling. - Varieer met je profilering
Elke werkdag is anders en vraagt om variatie. Denk bijvoorbeeld aan de verschillende afspraken die je hebt op een dag. Afhankelijk van waar je naartoe gaat, wie je gaat ontmoeten en uiteraard wat je wilt bereiken, bepaal je welke uitstraling past. Voor Ronald kan bijvoorbeeld nieuwsgierig een kenmerk zijn dat hij benadrukt bij een interview, terwijl het kenmerk opvallend meer naar voren mag komen bij het beoordelingsgesprek. Blijf wel consistent. Te grote variaties zorgen ervoor dat de aandacht blijft hangen bij de verpakking, terwijl het om de inhoud zou moeten gaan.
Totaalplaatje
Merk je ook dat je niet verder komt in je loopbaan en krijg je er de vinger niet op waar dat aan ligt? Geeft je leidinggevende aan dat je over de juiste kwaliteiten beschikt, maar krijg je ontwijkende of vage antwoorden als je vraagt waarom je die promotie niet krijgt? Of word je keer op keer afgewezen bij sollicitaties terwijl je profiel prima past bij de vacature? Kijk dan eens kritisch naar jezelf. Maak foto’s – van top tot teen – en bekijk ze goed: beoordeel het totaalplaatje en beschrijf wat je ziet. Vergelijk dit met het verwachtingspatroon dat hoort bij jouw (gewenste) functie of rol. Misschien ben jij je loopbaan ook aan het saboteren en doe je jezelf en je kwaliteiten te kort door ze verkeerd te verpakken.
Heb je vragen over dit blog of wil je meer weten? Maak gebruik van de mogelijkheid om een gratis halfuurtje in te plannen via Zoom of Teams. Stuur een paar agenda-opties en de afspraak is zo gemaakt. Ik kijk ernaar uit!
Sascha Bertus
PS: Naar aanleiding van dit blog interviewde journalist Ed Brouwer mij over dit onderwerp. Het artikel is gepubliceerd in de gedrukte en online kranten het Noord-Hollands Dagblad, Haarlems Dagblad, Leidsch Dagblad, De Gooi- en Eemlander en IJmuiden Courant. Je leest het hele interview hier.
